Tillen

Ontdek de wetgeving

Beoordeel de werkplek

Maak de werkplek ergonomisch

Informeer de werknemers over goede houdingen

Ontdek welke impact werkbeleving kan hebben

Hulp nodig?

Ontdek de wetgeving

Risico-evaluatie

Als je werknemers regelmatig voorwerpen moeten tillen, ben je als werkgever verplicht om een risicoanalyse uit te voeren. De eerste stap is het inventariseren van mogelijke risicofactoren (Art. VIII 1-1 en VIII. 3-2 van de codex over het welzijn op het werk). Hou daarbij rekening met het gewicht, de tilhoogte, de hanteerbaarheid, enzovoort.In de rubriek ‘Beoordeel de werkplek’ vind je enkele vragen die je op weg kunnen helpen.

Structurele maatregelen

Bestaat er een risico op overbelasting, dan moet je als werkgever de nodige maatregelen nemen om dit risico te vermijden of te beperken. In de rubriek ‘Maak de werkplek ergonomisch’ lees je welke technische en organisatorische maatregelen je als werkgever best neemt.

Opleiding en instructie

Naast de nodige structurele maatregelen moet je jouw werknemers via een opleiding informeren over hoe ze het beste een tilsituatie kunnen beheren. Zo leren ze hoe ze de tilomstandigheden (o.a. door het gebruik van hulpmiddelen) en hun eigen handelen kunnen optimaliseren (zie ‘Informeer de werknemers over goede houdingen’).

Gezondheidsbeoordeling

Elke werknemer die regelmatig tilhandelingen uitvoert, dient medisch opgevolgd te worden. Als iemand zo’n functie start, moet hij/zij een voorafgaande gezondheidsbeoordeling ondergaan. Dit onderzoek dient nadien periodiek herhaald te worden (3-jaarlijks voor een werknemer jonger dan 45 jaar en jaarlijks voor een werknemer ouder dan 45 jaar).

Ben je geïnteresseerd in de wetgeving hierover? Je vindt ze terug in de Codex, Boek VIII Titel 3 – Manueel hanteren van lasten. Je kan deze tekst raadplegen op de website van de FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg. Hieronder vind je een korte samenvatting.

Beoordeel de werkplek

Als werkgever is het belangrijk om je een beeld te vormen in welke mate je werknemers een risico lopen om een overbelastingsletsel te krijgen door het tillen. Onderstaande vragen helpen je hierbij:

  • Heeft de last een aanvaardbaar gewicht (< 25 kg)?
  • Is de last goed hanteerbaar (grip, grootte …)?
  • Moet de werknemer de last frequent hanteren (> 10 keer/shift)?
  • Moet de werknemer de last enige tijd in de hand houden?
  • Moet de last over een aanzienlijke afstand manueel verplaatst worden?
  • Kan er gebruik gemaakt worden van hulpmiddelen (kar, steekwagen …)?
  • Kan de last vanop een correcte hoogte opgetild worden?
  • Moet de werknemer ver of diep reiken tijdens het tillen?
  • Is de last goed bereikbaar en is er voldoende bewegingsruimte?

Dankzij bovenstaande vragen heb je zicht gekregen op de ergonomische knelpunten. En nu? In de rubrieken ‘Maak de werkplek ergonomisch’ en ‘Informeer de werknemers over goede houdingen’ vind je enkele oplossingen die jou als werkgever in staat stellen het risico op tillen te beheersen.

Maak de werkplek ergonomisch

In de eerste plaats moet je nu op zoek gaan op welke manier je de werkomstandigheden verbetert. Hieronder vind je alvast enkele mogelijkheden:

Vermijd het tillen of dragen van lasten

De beste maatregelen om letsels ten gevolge van tilhandelingen te voorkomen, is niet meer tillen. Dit gaat natuurlijk niet altijd. Bekijk hoe deze belastende handelingen vermeden worden:

  • Voorzie geschikte karren. Zo moeten je medewerkers de last niet meer dragen.
  • Heb je een takel of vacuümlift (tilhulpmiddel)? Nog beter, dan moeten je medewerkers de last zelfs helemaal niet meer tillen.

Dit is een slecht voorbeeld, er staat een rood kruis op de foto. Er is te zien dat een winkelmedewerker een broodmand op zijn schouder draagt en dus geen kar gebruikt om de last te dragen.Dit is een goed voorbeeld, er staat een groen vinkje op de foto. Een werknemer gebruikt een takel om een doos te verplaatsen.Dit is een goed voorbeeld, er staat een groen vinkje op de foto. Er is te zien dat er meerdere bakken in een winkel op een plaat gestapeld zijn, met wieltje eronder, waardoor ze makkelijk verplaatst kunnen worden.

Optimaliseer de tilhoogte

De optimale tilhoogte bevindt zich tussen vuist- en ellebooghoogte. In je opslagruimte zorg je er best voor dat de zwaardere en vaak gehanteerde lasten zich op deze optimale hoogte bevinden. Een verstelbare platformwagen of transpallet zijn ideaal om een ergonomische werkhoogte te bereiken.

Op deze afbeelding is te zien hoe een bakker gebruik maakt van een verstelbare platformwagen om een zak bloem uit een rek te tillen. Hij kan de zak bloem onmiddellijk op het platform plaatsen.

Creëer bewegingsruimte

Een correcte tilhouding begint bij voldoende vrije ruimte rondom de last. Organiseer je werkplek steeds zodat je voldoende vrije ruimte voor een comfortabele tilhouding hebt:

  • De afstand tussen twee rekken is minstens 120 cm.
  • Plaats palletten en karren aan de loskade of in de berging op zo’n manier dat je overal makkelijk aan kan.

Op deze afbeelding staan er rekken aan beide zijden van de ruimte. Een dubbele rode pijl duidt aan dat de doorgangsruimte tussen de rekken te smal is.Op deze afbeelding staan er ook rekken aan beide zijden van de ruimte. Een dubbele groene pijl geeft aan de doorgangsruimte tussen de rekken groot genoeg is.

Dit is een slecht voorbeeld, er staat een rood kruis op de foto. Een werknemer tilt een doos op in een opslagplaats. Een lege transportwagen is zichtbaar, maar deze is te ver verwijderd van de werknemer. Trolleys en pallets zijn ook zichtbaar voor de toegangsdeur.Dit is een goed voorbeeld. Er staat een groen vinkje op de foto. De ruimte voor de toegangsdeur van de opslagplaats is vrij.

Zorg dat de last gemakkelijk te hanteren is

Als je last groot is of moeilijk vast te nemen is, dan heb je meer spierkracht nodig bij het tillen. Maak de nodige afspraken met je leverancier, zodat de hanteerbaarheid van de last verbetert (bv. handgrepen voorzien in de doos). Indien dergelijke maatregelen niet mogelijk zijn, kunnen bepaalde hulpmiddelen (bv. een handvat) eventueel helpen.

Deze afbeelding toont een kartonnen doos met een gat bovenaan om te gebruiken als handvat.

Verminder het gewicht

Als je een zware last moet tillen, dan weegt die letterlijk op je lichaam. Maar wat is zwaar? In de Belgische wetgeving wordt er geen maximumgewicht vermeldt dat veilig getild kan worden. Dat komt omdat het maximumgewicht afhankelijk is van verschillende omstandigheden (tilfrequentie, tilhoogte, reikafstand, hanteerbaarheid ...).

Onder optimale omstandigheden zou een man veilig 25 kg kunnen tillen en een vrouw 15 kg. Deze omstandigheden komen in de praktijk echter zelden of nooit voor. Zo zal je vaak verder of dieper moeten reiken, heb je geen optimale grip op de last, moet je zeer vaak een last tillen … Dit maakt dat het maximaal aanvaardbare gewicht een stuk minder is. In onderstaande figuur kan je voor de verschillende hoogtes en reikafstanden zien wat het maximaal aanvaardbare gewicht is.

Voor een vrouw zijn de volgende gewichten van toepassing: de eerste kolom, dus het dichtst bij de persoon zelf, van boven naar onder: 7, 13, 15 (de veilige, groene zone), 13 en 7kg. De tweede kolom bedraagt: 3kg, 7kg, 10kg, 7kg en 3kg. Voor een man geldt het volgende. In de eerste kolom, van boven naar onder: 10, 20, 25, 20 en 10kg. Voor de tweede kolom van boven naar onder: 5, 10, 20, 10 en 5kg.
Maximaal gewicht voor een man en een vrouw in functie van grijpafstand

Informeer je werknemers over goede houdingen

Als werkgever moet je je werknemers informeren over hoe ze zelf de fysieke belasting van hun werk kunnen beperken (Art. VIII 3-7 van de codex over het welzijn op het werk). Hieronder geven we alvast enkele tips voor je werknemers.

Optimaliseer de omstandigheden

Het tillen van een last vergt veel van je lichaam. Hoeveel, dat hangt af van verschillende factoren. Als werknemer kan je zeker niet op alle factoren een invloed hebben, maar je omgeving biedt vaak wel mogelijkheden om het tillen lichter te maken. Probeer deze mogelijkheden te ontdekken! Enkele tips die je hierbij kunnen helpen:

  • Gebruik de beschikbare hulpmiddelen (bv. kar)
  • Vraag hulp aan een collega
  • Til niet te veel in één keer, maar verdeel het gewicht over meerdere keren

Optimaliseer je eigen handelen

Bij zware lasten:

  • Ga in spreidstand staan. Zo sta je stabiel
  • Ga rond de last staan. Zo beperk je de reikafstand.
  • Hou je rug recht en gebruik de kracht van je benen
  • Houd de last zo dicht mogelijk bij je
  • Draai je lichaam door je voeten te verplaatsen. Draaien van je rug met een last is immers extra belastend.

Dit is een goed voorbeeld, er staat een groen vinkje op deze afbeelding. Er is te zien hoe een werknemer een last op een correcte manier tilt. Ze buigt door haar knieën en houdt de rug recht.Dit is een slecht voorbeeld. Er staat een rood kruis op deze afbeelding. Er is te zien hoe een werknemer bakken met frisdrank verkeert tilt. Hij kromt zijn rug i.p.v. de kracht van zijn benen te gebruiken.

Bij lichte lasten:

  • Hou je rug recht
  • Zoek een steunpunt (bv. op je dij)
  • Buig lichtjes door je knieën
  • Plaats of zwaai één been naar achter

Dit is een goed voorbeeld, er staat een groen vinkje op deze afbeelding. Een werkneemster buigt, houdt de rug recht en steunt op haar been met haar hand om naar beneden te reiken.Dit is een goed voorbeeld, er staat een groen vinkje op deze afbeelding. Een werknemer buigt, houdt de rug recht en zwaait één been naar achter om voorwaarts naar beneden te reiken.Dit is een slecht voorbeeld. Er staat een rood kruis op deze foto. Er is te zien hoe een winkelmedewerker verkeerd buigt, door zijn rug, met gestrekte benen om een doos op tillen.

Ontdek welke impact werkbeleving kan hebben

Onderzoek toont aan dat werknemers die een hoge werkdruk en weinig autonomie ervaren, en op weinig steun van collega’s en leidinggevenden kunnen rekenen een hogere kans hebben om lichamelijke klachten te ontwikkelen. Psychosociale factoren spelen dus ook een rol in de ontwikkeling van lichamelijke klachten. Voor meer informatie, ga naar het thema Psychosociale risico's (PSR) op BeSWIC (Belgisch kenniscentrum over welzijn op het werk).

Wat kan je doen als werkgever?

Verlaag de werkdruk

Hoge werkdruk is een oorzaak van overspanning en stress, wat tot lichamelijke klachten kan leiden. Neem volgende stappen:

  • Pik de signalen vroegtijdig op. Let op vermoeidheid, te veel overwerk of deadlines die niet gehaald worden.
  • Geef je werknemers de ruimte om een goede planning op te stellen. Zorg dat ze prioriteiten bepalen en hun taken spreiden.
  • Geef je werknemers de ruimte om ‘neen’ te zeggen als ze het al druk hebben.
  • Denk niet te vlug: ‘dit is van voorbijgaande aard’ wanneer het werktempo hoog ligt.
  • Las na een drukke periode een rustige periode in.
  • Voeg voldoende pauzes in. Zo onderbreek je intensieve werkperiodes. Moedig iedereen aan om de middagpauze te nemen en geef zelf het goede voorbeeld.
  • Zorg voor afwisseling in het takenpakket. Dat maakt dat je werknemer kan kiezen tussen een veeleisende en een minder belastende taak.
  • Bevorder de samenwerking tussen collega’s. Zo staan ze er niet alleen voor en wordt de druk verdeeld.
  • Bespreek de werkdruk regelmatig tijdens overlegmomenten. Pols of je werknemer het werk nog aankan. Ga samen op zoek naar oplossingen.

Zorg dat collega’s hun werk zelf organiseren

Stress verlaagt wanneer werknemers hun eigen werk kunnen plannen, hun eigen opdrachten kunnen kiezen, hun manier van werken kunnen variëren, … Men noemt dit autonomie.

Pols of je werknemers nood hebben aan meer autonomie. Bespreek op welke momenten ze zelf beslissingen willen nemen en wanneer ze liever willen dat er van hogerhand beslist wordt. 

Verhoog de steun van collega’s en van leidinggevenden

  • Zorg voor een collegiale sfeer op het werk. Stimuleer bijvoorbeeld informele babbels op de werkvloer door samen te lunchen. Geef zelf het goede voorbeeld.
  • Moedig je werknemers aan om elkaar te helpen en hulp te vragen indien nodig.
  • Zorg dat geschillen uitgesproken worden. Zo vermijd je conflictsituaties.
  • Zorg ervoor dat je werknemers zich gewaardeerd voelen door een compliment te geven wanneer ze goed werk geleverd hebben.

Hulp nodig?

In de eerste plaats kan je intern hulp vragen aan je medewerkers. Gesprekken met mensen van verschillende afdelingen / teams kunnen helpen om problemen te identificeren en om samen oplossingen te vinden om zo de arbeidsomstandigheden te verbeteren.

Verder zijn er verschillende tools gratis beschikbaar om u te helpen:

Publicaties

Publicaties op de website van de FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg:

Filmpje

Filmpje van Napo op YouTube: Napo in... vertil je niet!

Websites

Op BeSWIC:

Voor meer informatie of voor ondersteuning bij het uitvoeren van preventieve acties kan je terecht bij je externe dienst voor preventie en bescherming op het werk. Op de website van de FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg staat een overzicht van de erkende externe diensten.

Afbeeldingen

Copyright PREVENT voor de meerderheid van de afbeeldingen.